giovedì 15 settembre 2011

Η άλωση της Κωσταντίας του Γιάννη Μακριδάκη

Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια μικρή πόλη της ιταλικής ενδοχώρας. Γύρω από την πόλη μου, όλο μικρά χωριά, και λίγο πιο πέρα, σε ακτίνα των 45-50 χιλιομέτρων, η θάλασσα. Τίποτε άλλο. Η θάλασσα ήταν τα σύνορά μας. Πολλοί ήταν οι συγγενείς μου που είχαν μεταναστέψει σε μακρινές πόλεις της "Άλλης Ιταλίας" ή της "Υψηλής Ιταλίας" όπως λέγαμε τότε, εννοώντας την Ιταλία του Βορά, στο Μιλάνο, στο Τορίνο, στο Βαρέζε και σε άλλες πόλεις. Όταν αυτά τα ξαδέρφια και οι θείοι έρχονταν για τις διακοπές τους στο χωριό από το οποίο καταγόμασταν κι εμείς, μας διηγούνταν πράγματα που για μένα είχαν την αύρα του παραμυθιού. Μεγάλοι δρόμοι, μεγάλες πολυκατοικίες με οχτώ εννέα ή και παραπάνω ορόφους (εμείς μέναμε στο τέταρτο και τελευταίο και μας φαινόταν ήδη τεράστιο χτίριο!), μεγάλα μαγαζιά, πολυκαταστήματα και εμπορικά κέντρα, σαν χωριά με μαγαζιά δηλαδή όπου υπήρχαν τα πάντα, ό,τι μπορούσες να φανταστείς!! Πράγματα απίστευτα για μένα. Των ονείρων. Και πέρα από αυτό μας λέγανε επίσης ότι από το Μιλάνο, με μια σύντομη βόλτα με το αυτοκίνητο, πήγαιναν στο Λουγκάνο!! στην Ελβετία!! σε μια άλλη χώρα, δηλαδή! τόσο κοντά και τόσο εύκολο ήταν να πας στο "εξωτερικό"!! Και εκεί όλοι μιλούσαν ιταλικά και μπορούσες να πας οπότε σου κάπνιζε, έστω και μόνο για να αγοράσεις τσιγάρα, σοκολάτα, να γεμίσεις το ρεζερβουάρ με βενζίνη γιατί εκεί όλα ήταν πιο φτηνά. Αυτό από το Μιλάνο, από το Τορίνο μετά, ακόμα καλύτερα: πηγαίνανε στην Γαλλία!! Ο κόσμος, στο Τορίνο κοντά, μιλούσε μια διάλεκτο που ήταν σαν τα Γαλλικά, που με τους Γάλλους μπορούσαν να συνεννοηθούν κάλλιστα. Αν ήθελες να δουλέψεις σε πόλεις λίγο πιο ψηλά από το Τορίνο, όπως την Αόστα, έπρεπε να δηλώσεις ότι ξέρεις τα Γαλλικά, γιατί εκεί η πόλη και η περιοχή ήταν δίγλωσση. Τα ονόματα των οδών ήταν γραμμένα σε δυο γλώσσες, Ιταλικά και Γαλλικά, υποχρεωτικά! Το ίδιο γινόταν στο Μπολτζάνο, όπου όλα ήταν στα Ιταλικά και στα Γερμανικά, ή στην Τεργέστη με τα Σλοβένικα και Κροατικά τους. Μαγευόμουν από αυτές τις διηγήσεις, σκεφτόμουν ότι εκεί οι άνθρωποι ήταν προνομιούχοι, αφού είχαν την τύχη να ζουν σε "συνοριακές περιοχές", ότι γίνονταν πιο πλούσιοι με αυτή την συνεχή και εύκολη συναναστροφή με το "εξωτερικό"!! Και έτσι μεγάλωσα, με αυτή την ιδέα σταθερή στο μυαλό μου.
Η ζωή μου μετά, και οι συνειδητές επιλογές μου, μου έφεραν στην Ελλάδα, στην Μυτιλήνη συγκεκριμένα. Μικρή πόλη η Μυτιλήνη (όπως η γενέτειρα μου), όλο μικρότερα χωριά γύρω της, και λίγο πιο πέρα, σε ακτίνα μικρότερη από 45-50 χιλιόμετρα, η θάλασσα (όπως στην γενέτειρα μου πόλη, ακριβώς!). Αλλά η διαφορά ήταν ότι το νησί της Λέσβου ήταν "συνοριακή περιοχή"!! Χαιρόμουν πάρα πολύ! Θα πάμε Τουρκία, έλεγα, θα γνωρίσουμε και τους Τούρκους και θα μάθουμε και Τούρκικα! Χαιρόμουν, σαν μικρό παιδί! Δεν ήξερα τίποτα εγώ τότε για "καταστροφή της Σμύρνης" για την "ανταλλαγή πληθυσμών" και τα συναφή. Βέβαια τα είχαμε διαβάσει στο λύκειο, στο μάθημα παγκόσμιας ιστορίας, αλλά δεν μπορούσα να φανταστώ ότι η "έχθρα", ο "ρεβανσισμός", το όνειρο για την "επιστροφή στην Πόλη" είχαν μείνει σαν "forma mentis", νοοτροπία. Καμία επικοινωνία με τις κοντινές τούρκικες ακτές, κανένας Τούρκος δεν ερχόταν στη Μυτιλήνη, κανένας Μυτιληνιός δεν πήγαινε στην Τουρκία, και όχι μόνο δεν πήγαινε, δεν ήθελε να πάει, δεν ήθελε επαφή με τους "απέναντι", δεν ήθελε "να δώσει τα λεφτά του" στους τούρκους, όπως έλεγαν! Εσύ έλεγες τούρκος και καταλάβαιναν αλλόθρησκος, εχθρός, σατανάς ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων. Πέρασα μερικά χρονάκια έτσι στην Μυτιλήνη πριν δω μερικούς διαφωτισμένους ανθρώπους να οργανώσουν κάποια μη κερδοσκοπική οργάνωση για την "τουρκο-ελληνική φιλία" και να δουλεύουν ενεργά για να ξεκινήσουν τα καραβάκια και να πραγματοποιούνται κάποιες ανταλλαγές επισκέψεων και εκδηλώσεων με τους "απέναντι". Βήμα βήμα, λίγο λίγο, κάτι νομίζω (ή ελπίζω;) ότι αλλάζει στην καθημερινότητα, αλλά οι προκαταλήψεις είναι δύσκολο να ξεριζωθούν, και απαιτείται πολύς πολύς πολύς χρόνο για να αλλάξει πράγματι μια κατάσταση. Εδώ πέρασε ολόκληρο αιώνα και ακόμα επιβιώνουν αυτές οι αντιλήψεις. Θλιβερή κατάσταση.

Πάντως χαίρομαι που τουλάχιστον μερικοί αρχίζουν και μιλάνε ανοιχτά για αυτό το πρόβλημα: το ξέρουμε, μας το έμαθε ο Σωκράτης με την μαιευτική του, ότι μιλώντας, φέρνουμε έξω τις αλήθειες. Μεταξύ αυτών των ανθρώπων είναι ο Γιάννης Μακριδάκης. Πάντα δραστήριος στο "μέτωπο" της τουρκο-ελληνικής φιλίας, τώρα μας χάρισε και το ωραίο του βιβλίο "Η άλωση της Κωσταντίας". Μια γυναίκα, ελληνικής καταγωγής, που ζει στην ελληνική συνοικία στο Ισταμπούλ (που παρά την πιθανή ετυμολογία της ονομασίας από τα Ελληνικά "εις την πόλη" η πόλη συνεχίζει να ονομάζεται Κωνσταντινούπολη!!) παθαίνει αμόκ γιατί μαθαίνει ότι ο γαμπρός της κόρης της είναι από "τούρκικο σπόρο"!! Οι αντιδράσεις της δεν περιγράφονται! Μόνο ο Γιάννης Μακριδάκης κατάφερε να το κάνει!! Απολαυστικός!